Dat is zo cliché

Er zijn nummers waar je als panfluitist niet aan kan ontkomen. De Verlaten Mijn (ook wel bekend als The Lonely Shepherd of Einsamer Hirte), el Condor Pasa, the Rose en Ciocarlia. Ik heb het geprobeerd. Geweigerd de noten te leren. Mezelf verteld dat ik er ver van moet blijven, want niet mijn smaak en nietszeggend want stukgespeeld. Daar kun je als musicus je vingers maar beter niet aan branden.

We speelden met ons kwartet. Nieuwe muziek, prachtige klankvelden, vierstemmig panfluit. De folklore werd door het ensemble na ons gedaan. Op speciaal verzoek stond ook de leeuwerik van Dinicu op het programma. Met meerdere panfluiten is dit werk al snel niet meer dan een act. Ik voelde enorme weerstand tijdens de voorbereiding; dit wilde ik niet spelen. Gelukkig was die keuze niet aan mij, want we hebben heerlijk gespeeld daar op de bühne met alle musici samen. Geen act, muziek!

Twee weken geleden speelde ik op de uitvaart van een vriend. Het was zijn tijd, het was goed, hij leeft voort in de harten van de mensen van wie hij hield. Hij hield ook van de panfluit. Voor hem en zijn familie speelde ik daarom die wereldhit van James Last. Voor hem en zijn familie zong mijn panfluit het lied van de roos. De liedjes waar ik altijd op neerkeek, werden daar op dat moment oprecht deel van mij en van iedereen die het hoorde. Het raakt me nog. Jo heeft het me vaak gezegd: speel toch die muziek, meisje, het is zo mooi! Ik glimlachte altijd wat, voor mij liever Kunst met een grote K.

Daar kom ik nu dus op terug. Ja, het kan frustrerend zijn om altijd om dezelfde liedjes te worden gevraagd. Maar wat is nou eigenlijk het probleem als iemand oprecht van deze, weliswaar stereotype, muziek houdt? Cliché of niet, men hoort het graag. Jo had gelijk toen hij me aanspoorde populaire muziek te spelen. Het geeft je toegang tot een luisterend oor.

Als we het tijdens de opleiding hadden over concertprogramma’s gebruikten de docenten het beeld een uitgebreid diner. Je kiest een of twee hoofdgerechten en laat de rest daarop aansluiten. Dus een of twee grotere werken als een baroksuite of elektronicastuk en dan wat kortere werken daar omheen die in het genre passen. Wat ontbrak in dit advies was de volgende Brabantse wijsheid: wat de boer niet kent, dat vreet hij niet.

Wil je mensen verleiden iets nieuws te proberen, zoals nieuwe muziek op panfluit, dan zul je ze eerst een kader moeten geven om die muziek in te plaatsen. Ik merk dat we in ons streven om de panfluit naar klassieke hoogtes te tillen, vergeten dat de panfluit an sich al iets nieuws is voor het overgrote publiek en de programmeurs van de concertseries. Gebruik dus de stereotypen van je instrument of van je genre, zodat je publiek bereid is te luisteren.

Het hoeft niet altijd de eenzame herder te zijn; een tango is ook een lekkere binnenkomer. Bette Midler is in een klassieke reeks niet logisch, een Ave Maria van Gounod of Schubert vaak wel. Vanuit herkenbaarheid en vertrouwen komt de bereidheid tot het ervaren van iets nieuws. Dan is er ruimte voor nieuwe muziek, speeltechieken, componisten. Verbind je met je publiek, dan zullen ze naar je luisteren.

Some songs you just cannot escape as a panflute player. The Lonely Shepherd, El Condor Pasa, the Rose, Ciocarlia. I’ve actively tried to dodge them. Refused to learn the notes. Told myself to stay as far away from them as possible, because hackneyed and not to my taste. It seemed to be something a musician had better not deal with.

We played with our quartet. New music, amazing soundscapes, four-voice panflute playing. The folklore was taken care of by the ensemble that played after us. As a special request Ciocarlia – the lark – by Dinicu was part of the programme. With more than one panflute player this piece is quickly reduced to no more than an act. I felt intense resistance while preparing; I didn’t want to play it. Luckily it wasn’t up to me, because it turned out to be a joy to play with all musicians on stage. No act at all, music!

Two weeks ago I played at the funeral of a friend. He had lived his life, it was the right time, and he lives on in the hearts of those he loved. He also loved the panflute. For him and his family, therefore, I played that world-famous piece by James Last. For him and his family my panflute sang the song of the rose. The songs I used to look down on, right then and there became a true part of me and everyone who listened. It still moves me. Jo often told me: do play that music, my girl, it’s so lovely! I used to smile in response, thinking I’d rather play art music any day.

I have to go back on that now. Yes, it can be frustrating to always be asked for the same tunes. But why would that be a problem if someone genuinely loves this stereotypical music? Cliche or not, people love hearing it. Jo was right in encouraging me to play popular tunes. It gives you access to sympathetic ears.

When we discussed concert programmes during my studies at the conservatory, the teachers used the image of an extensive dinner. You choose one or two main courses and match everything else to that. So one or two larger works such as a baroque suite or an electronics piece, combined with shorter works that fit in with the genre. What was missing in this advice is that people shy away from new things. Or, as we say in a Dutch proverb: a farmer won’t eat what he doesn’t know already.

When you want to entice people to try something new, such as new music on panflute, you first have to offer them a framework to place that music. In our endeavors to take the panflute to new classical heights, I notice that we forget that the panflute in and of itself is unfamiliar to most of the audience and programmers of classical music. This makes it a necessity to use the stereotypes of our instrument or your genre of choice, in order for the audience to be willing to listen.

It doesn’t always have to be a lonely shepherd; a tango is also a good ice-breaker. Bette Midler in a classical series doesn’t make much sense, while an Ave Maria by Gounod or Schubert often receives a warm welcome. Familiarity and trust result in a willingness to experience something new. They create space for new music, techniques, composers. Connect with your audience, and they will listen.